Ideologia „czarnej pigułki” (blackpill)
1. Geneza i rozwój idei
Ideologia czarnej pigułki wyrosła na gruncie wcześniejszych dyskusji internetowych o tzw. kryzysie męskości i niepowodzeniach młodych mężczyzn w relacjach damsko-męskich. W początkowej fazie społeczność inceli (zapoczątkowana już w latach 90. przez nieszkodliwe z pozoru grupy wsparcia) z czasem zradykalizowała się, zwłaszcza w latach 2000–2010. Przyjęcie przez inceli stylu dyskusji typowego dla anonimowych forów takich jak 4chan spowodowało wzrost akceptacji dla ekstremalnych, nihilistycznych i mizoginicznych wypowiedzi. Na forach tych celowo stosowano „shitposting” (celowo obraźliwe lub skrajne treści) oraz trolling dla zdobycia uwagi. W rezultacie, około połowy lat 2010., światopogląd czarnej pigułki ukształtował się jako rdzeń ideologii inceli. Termin blackpill bywa wręcz używany zamiennie na określenie całokształtu doktryny incelowskiej.
Główne środowiska internetowe, w których idea ta się rozwijała, to przede wszystkim anglojęzyczne fora inceli. Na platformie Reddit istniał bardzo aktywny subreddit r/incels, skupiający ok. 40 tysięcy użytkowników, znany z obwiniania kobiet o wszelkie niepowodzenia mężczyzn i aprobowania przemocy (m.in. gwałtu). Został on zbanowany w 2017 r. za szerzenie nienawiści i nawoływanie do agresji. Po usunięciu z Reddita społeczność przeniosła się na inne fora (np. r/braincels, także skasowane w 2019) oraz na własne, słabiej moderowane platformy jak incels.is. Również na imageboardach pokroju 4chan (np. na boardzie /r9k/) czy 8chan idee blackpill znajdowały podatny grunt. W tych niszowych zakątkach internetu wykształciła się specyficzna memetyka inceli – slang i memy opisujące społeczność w kategoriach hierarchii atrakcyjności fizycznej. Pojęcia takie jak „Chad” (skrajnie atrakcyjny mężczyzna na szczycie hierarchii), „Stacy” (atrakcyjna, pożądana kobieta), „normik” (przeciętny mężczyzna) czy „przegryw” (lokalne polskie określenie mężczyzny życiowo przegranego) stały się częścią języka czarnej pigułki. Ideologia ta przedstawia społeczeństwo jako niezmienną strukturę opartą na doborze płciowym, gdzie najwyżej stoją alfa-mężczyźni zdobywający wszystkie względy kobiet, a na samym dole znajdują się nieatrakcyjni mężczyźni skazani na samotność.
2. Psychologiczne i społeczne skutki
Przyjęcie ideologii czarnej pigułki wywiera silnie negatywny wpływ na psychikę jednostek, zwłaszcza młodych mężczyzn poszukujących wytłumaczenia swoich życiowych niepowodzeń. Centralnym założeniem blackpill jest fatalistyczne przekonanie o trwałej niezmienności własnego losu – osoba, która „łyknęła czarną pigułkę”, wierzy, że jest na zawsze skazana na porażki romantyczne i seksualne, niezależnie od jakichkolwiek prób samodoskonalenia czy zmian w zachowaniu. Taki indywidualny deterministyczny światopogląd prowadzi często do poważnych konsekwencji psychologicznych: poczucia beznadziei, depresji, lęków oraz wycofania społecznego. Badania ankietowe potwierdzają, że wśród inceli odsetek problemów psychicznych jest bardzo wysoki – w jednym z badań 91% badanych inceli deklarowało objawy depresji, 85% zaburzeń lękowych, ponad połowa wykazywała cechy zaburzeń ze spektrum autyzmu, a niemal wszyscy doświadczyli w przeszłości silnego bullyingu. Ideologia blackpill zdaje się umacniać i racjonalizować te problemy, utwierdzając młodych mężczyzn w przekonaniu, że wina za ich cierpienie leży obiektywnie w świecie (w ich „złych genach” i okrutnym społeczeństwie), a nie np. w przejściowych okolicznościach czy zaburzeniach wymagających terapii.
Poczucie krzywdy i nihilizm płynące z czarnej pigułki skutkują często izolowaniem się od otoczenia i przyjęciem postawy skrajnego cynizmu w relacjach społecznych. Incele określają swój stan jako życia w świecie, gdzie obowiązuje „lookism” – bezwzględne ocenianie ludzi przez pryzmat wyglądu – a oni sami są ofiarami systemu atrakcyjności, na który nie mają wpływu. Psychologiczną konsekwencją bywa zjawisko znane na forach inceli jako „LDAR” (Lie Down and Rot – połóż się i gnij), czyli rezygnacja z jakiejkolwiek aktywności życiowej i „czekanie na koniec”. Na zamkniętych grupach internetowych czarno-pigułkowa młodzież wzajemnie utwierdza się w takich destrukcyjnych przekonaniach, co potęguje efekt echo i może prowadzić do zaostrzenia objawów depresyjnych. Co więcej, czarna pigułka oferuje swoim wyznawcom uproszczony, skrajnie mizoginiczny obraz świata, który z jednej strony usprawiedliwia ich poczucie krzywdy, z drugiej – pogłębia wrogość wobec społeczeństwa. Kobiety przedstawiane są jako istoty płytkie, okrutne i kierujące się wyłącznie powierzchownymi kryteriami doboru partnerów. Taka narracja utrudnia incelom nawiązanie jakichkolwiek zdrowych relacji – pogłębia ich alienację oraz zaburza poczucie tożsamości (budowanej głównie wokół roli „wiecznego przegranego”). W efekcie wielu młodych mężczyzn pogrążonych w blackpill popada w stan bierności lub autodestrukcji, nierzadko fantazjując o samobójstwie (fora inceli są wypełnione postami o myślach samobójczych i wzajemnym zachęcaniu się do takich kroków).
3. Radykalizacja i ekstremizm
Ideologia czarnej pigułki budzi poważne obawy ze względu na obserwowane przypadki jej radykalizującego wpływu, prowadzącego niektórych wyznawców do aktów przemocy. Skrajny nihilizm i misoginia blackpillu sprawiają, że niektórzy młodzi mężczyźni – pozbawieni nadziei na poprawę własnego życia – zaczynają rozważać drastyczne „rozwiązania”. Przyjęcie czarnej pigułki w pewnym sensie zamyka przed nimi wszystkie konstruktywne drogi: incel zdaje sobie (rzekomo) sprawę, że nigdy nie osiągnie szczęścia, więc pozostają mu tylko trzy opcje: poddać się i „wegetować”, popełnić samobójstwo albo sięgnąć po przemoc w akcie rozpaczy. Niestety, w części głośnych przypadków realizowany był ten najgorszy scenariusz. W latach 2014–2020 doszło do serii krwawych ataków powiązanych z subkulturą inceli. W USA i Kanadzie sprawcy masowych morderstw otwarcie odwoływali się do retoryki blackpill – sztandarowym przykładem jest Elliot Rodger, który w 2014 r. zabił 6 osób w Isla Vista (Kalifornia), pozostawiając manifest przepełniony nienawiścią do kobiet i żalem, że go odrzucały. Jego czyny zainspirowały innych sfrustrowanych młodych mężczyzn – kanadyjski zamachowiec Alek Minassian, który w 2018 r. zamordował 10 osób taranując furgonetką przechodniów w Toronto, otwarcie ogłosił początek „buntu inceli” przeciwko „Stacy i Chadom”, a na incelforach okrzyknięto go bohaterem obok Rodgera. Podobnie sprawca strzelaniny w Tallahassee (Scott Beierle, 2018) oraz brytyjski zamachowiec z Plymouth (Jake Davison, 2021) mieli historię aktywności w sieci wypełnionej retoryką czarnej pigułki i chęcią „ukarania” świata za własne cierpienie.
W społecznościach inceli wytworzyła się ponura subkultura męczenników, w której sprawcom tych masakr nadaje się tytuły w rodzaju „św. Elliot” czy „Supreme Gentleman” (jak sam określał się Rodger), czyniąc z nich wzory do naśladowania. Gloryfikowanie przemocy jako „słusznej zemsty” to najbardziej niebezpieczny wymiar ideologii blackpill. W retoryce czarnej pigułki pobrzmiewają echa ekstremizmów skrajnej prawicy – silny motyw uprzedmiotowienia i nienawiści wobec kobiet czyni z inceli przykład tzw. ekstremizmu mizoginistycznego. W istocie wielu badaczy traktuje incelizm jako formę radykalnego supremacjonizmu płci męskiej (male supremacist extremism). Analizy manifestów i wypowiedzi sprawców zamachów incelowskich ujawniają ideologiczne zbieżności z narracjami alt-right i ruchów antykobiecych: postulat odebrania kobietom prawa wyboru partnera, obsesję na punkcie męskiej dominacji seksualnej, teorie spiskowe obwiniające feminizm za „upadek cywilizacji” itp.. Co ważne, nie każdy czarnopigułkowiec stanie się terrorystą – zdecydowana większość ogranicza się do werbalnej agresji w internecie. Niemniej jednak czarna pigułka zwiększa podatność na radykalizację: ugruntowuje postawę, w której moralne hamulce zostają odrzucone (skoro i tak „wszystko stracone”) oraz następuje dehumanizacja grup obarczanych winą za własną frustrację (kobiet, atrakcyjnych mężczyzn, a czasem całego „liberalnego” społeczeństwa). W połączeniu z dostępem do radykalnych forów głoszących pochwałę przemocy tworzy to mieszankę wybuchową. W literaturze przedmiotu odnotowano, że czarno-pigułkowy fatalizm bywa ostatnim etapem radykalizacji incela, po którym niektórzy decydują się na tzw. „going ER” – dokonanie masowej zbrodni na wzór Elliota Rodgera. W ten sposób idee blackpill stały się współcześnie częścią spektrum ekstremizmów obok terroryzmu religijnego czy politycznego – określa się je mianem incel ekstremizmu lub mizoginistycznej przemocy motywowanej ideologią.
4. Porównanie z innymi „pigułkowymi” ideologiami
Metafora „wzięcia pigułki” zrobiła w internecie ogromną karierę i doczekała się wielu wariantów ideologicznych. Poniżej zestawiono główne koncepcje bluepill, redpill, blackpill i whitepill w kontekście manosfery, wskazując ich odmienną epistemologię (pogląd na prawdę), aksjologię (system wartości) oraz implikacje społeczne:
Niebieska pigułka (bluepill) – oznacza pozostawanie w błogiej nieświadomości i akceptację dominującego, mainstreamowego obrazu rzeczywistości. Osoba „bluepilled” wierzy np., że społeczeństwo jest zasadniczo sprawiedliwe, relacje damsko-męskie opierają się na równości i wzajemnym szacunku, a atrakcyjność fizyczna nie jest najważniejsza przy wyborze partnera. Z perspektywy inceli i innych grup manosfery jest to postawa naiwna – „niebieskopigułkowcy” to ci, którzy połykając niebieską pigułkę pozostają ślepi na rzekomo prawdziwe mechanizmy (np. hipergamię). Epistemologicznie bluepill oznacza nieznajomość „prawdy”, aksjologicznie – ufność w głoszone powszechnie wartości (np. romantyczną miłość, egalitaryzm płci). Społecznie osoby bluepilled nie kwestionują status quo i nie wykazują tendencji radykalnych.
Czerwona pigułka (redpill) – symbolizuje „przebudzenie” do brutalnej prawdy o świecie. W kontekście manosfery przyjęcie redpillu oznacza uświadomienie sobie, że współczesne normy społeczne (np. feminizm) rzekomo okłamują mężczyzn. Redpillowcy wierzą, że kobiety kierują się wyłącznie własnym interesem i pociąga je status, pieniądze oraz wygląd partnera, a nie jego cechy wewnętrzne. Świat jawi się im jako pole konkurencji o ograniczone zasoby (uwagę kobiet), w którym przeciętny mężczyzna ma niewielkie szanse, bo „80% kobiet pragnie tylko 20% najbardziej atrakcyjnych mężczyzn” (tzw. zasada 80/20). Czerwona pigułka nie oznacza jednak całkowitej rezygnacji – wręcz przeciwnie, wielu wyznawców redpill propaguje aktywne strategie poprawy swojego położenia. Typowe recepty to np. intensywne ćwiczenia na siłowni, rozwój pewności siebie, a nawet manipulacyjne techniki podrywu rodem z PUA (Pick-Up Artists). Wartości redpill skupiają się na sile, hierarchii i sukcesie seksualnym. Społecznie ta ideologia bywa początkiem drogi ku mizoginii (postrzeganiu kobiet jako wroga lub zdobycz), ale jednocześnie zachęca do adaptacji – próby stania się „alfą” lub przynajmniej poprawy swojej sytuacji w ramach istniejącego porządku. W konkluzji, redpill jest pesymistyczny, ale zarazem aktywistyczny: świat jest niesprawiedliwy, jednak mężczyzna może wziąć sprawy w swoje ręce, by „grać w tę grę” lepiej (np. udając „samca alfa” i stosując tricki psychologiczne).
Czarna pigułka (blackpill) – to fatalistyczna i nihilistyczna odmiana redpill, charakterystyczna głównie dla środowiska inceli. Blackpill przyznaje co prawda racje wielu twierdzeniom czerwonej pigułki (np. że liczy się głównie wygląd, a większość mężczyzn jest skazana na samotność), ale idzie dalej, odrzucając jakąkolwiek możliwość zmiany własnego losu. To „ciemna strona” przebudzenia, która głosi, że jeśli ktoś urodził się nieatrakcyjny fizycznie, niższy od innych mężczyzn, z kiepskimi genami – to nic już z tym nie zrobi. Podczas gdy redpill skłania do działania, czarna pigułka mówi: „jest po wszystkim” (“It’s over” – popularne powiedzenie na forach inceli). Epistemologicznie blackpill rości sobie pretensje do bycia ostateczną prawdą o naturze rzeczywistości (jeszcze bardziej gorzką niż prawda redpill). Aksjologia blackpill nacechowana jest skrajnym pesymizmem: skoro i tak nie istnieje dobro, piękno ani sprawiedliwość dla słabszych, to wartości te tracą znaczenie. W konsekwencji społecznej czarnopigułkowcy popadają w bierność, depresję albo wrogość – nie widzą dla siebie miejsca w społeczeństwie, które postrzegają jako selekcyjny „rynek seksualny” rządzony prawem dżungli. Blackpill cechuje też znacznie silniejsza wrogość wobec kobiet niż redpill – skoro kobiety „z natury” wybierają tylko nielicznych mężczyzn, to postrzegane są jako okrutne, rozwiązłe i winne męskich cierpień. Ideologia ta często prowadzi do apatii lub destrukcji, co opisano w rozdziałach powyżej.
Biała pigułka (whitepill) – pojawia się jako reakcja przeciwna do czarnej. Oznacza optymizm i nadzieję w obliczu trudności. Osoba „whitepilled” zachowuje wiarę w pozytywne rozwiązania – np. wierzy, że dzięki pracy nad sobą albo zmianom społecznym można odwrócić niekorzystne trendy. Termin ten jest używany w różnych kontekstach: w ruchach skrajnych oznacza często przekonanie o słuszności własnej sprawy i entuzjazm do działania pomimo przeciwności. W odniesieniu do inceli biała pigułka przyjmuje formę próby odrzucenia fatalizmu – zachęca do poszukiwania alternatywnych dróg znalezienia sensu życia, do „copingu” (radzenia sobie z frustracją w konstruktywny sposób) czy choćby do zaakceptowania swojego położenia bez nienawiści. Można powiedzieć, że whitepill to „wiara, że nie wszystko stracone”. Aksjologicznie promuje wartości przetrwania, samorozwoju, a nawet pojednania z pewnymi aspektami rzeczywistości. Społecznie postawa whitepill zmniejsza skłonność do przemocy i resentymentu – w przeciwieństwie do czarnej pigułki, biała skłania raczej ku pogodzeniu się ze sobą lub szukania pomocy (np. terapia) zamiast obwiniania świata.
5. Rola platform internetowych
Platformy internetowe i media społecznościowe odegrały kluczową rolę zarówno w rozprzestrzenieniu ideologii blackpill, jak i w procesie radykalizacji jej wyznawców. Pewne cechy tych platform – anonimowość, algorytmy promujące kontrowersyjne treści, słaba moderacja – sprzyjały rozwojowi subkultury inceli. Imageboardy pokroju 4chan od początku stanowiły naturalną przystań dla inceli, oferując całkowitą anonimowość i przyzwolenie na skrajne wypowiedzi. To tam ukształtował się agresywny, cyniczny styl komunikacji (pełen czarnego humoru, mizoginii i wulgarnych memów), który incele przejęli, rywalizując na najbardziej skrajne posty. Anonimowe forum zachęcało do przekraczania granic – „im ostrzej, tym lepiej” – co legło u podstaw radykalizacji języka czarnej pigułki.
Na bardziej mainstreamowych platformach, takich jak Reddit, idee inceli również znalazły podatny grunt, choć początkowo pozostawały w niszy. Subreddit r/incels przez lata działał względnie jawnie, zrzeszając tysiące użytkowników, zanim przyciągnął uwagę moderatorów i mediów. Dopiero gdy stał się przystanią jawnej nienawiści (m.in. pochwały gwałtu i przemocy wobec kobiet) – został zamknięty w 2017 roku. To pokazuje, że algorytmy dużych serwisów pozwoliły początkowo na szerokie dotarcie tego typu treści: nowe osoby trafiały na incelskie grupy, czy to z ciekawości, czy poprzez rekomendacje („podobne społeczności”). Po deplatformacji (usunięciu z Reddita i innych serwisów) incelsfera przeniosła się na własne strony i kanały, co paradoksalnie utrudniło monitoring treści i stworzyło jeszcze bardziej hermetyczne echo chambers (izolowane bańki informacyjne). Fora hostowane samodzielnie przez inceli (jak incels.is) cechują się skrajną wolnością słowa – użytkownicy mogą tam do woli rozpowszechniać fatalistyczne i nienawistne treści bez ryzyka bana, co oczywiście wzmacnia w nich przekonania blackpill.
Media społecznościowe nowej generacji, zwłaszcza YouTube i TikTok, przyczyniły się do pośredniej „normalizacji” części przekazu inceli. Działa tu mechanizm algorytmicznej rekomendacji: treści budzące silne emocje (np. lamenty nad „brutalnym” rynkiem randkowym, pseudo-naukowe analizy różnic atrakcyjności) są chętnie promowane przez algorytmy, bo generują kliki i zaangażowanie widzów. W ten sposób pewne elementy ideologii blackpill przeniknęły do szerszej widowni w formie viralowych filmików czy postów. Przykładowo, analiza incelosfery na TikToku wykazała, że twórcy powiązani z blackpill przedstawiają swoje treści w sposób zakamuflowany: ubierają mizoginiczne tezy w szaty „porad” lub sensacyjnych ciekawostek naukowych, odwołując się do emocji młodych mężczyzn. Używają przy tym sprytnego języka – zamiast otwartej nienawiści operują np. terminami „lookism” (dyskryminacja ze względu na wygląd) czy „heightpill” (obsesja na punkcie wzrostu) – które brzmią jak neutralne opisy zjawisk, a są nośnikami incelowskiej ideologii. Dzięki temu treści blackpill omijają moderację na platformach: nie naruszając jawnie regulaminu, stają się „borderline content” (treścią na granicy akceptowalności) i są dalej promowane przez algorytmy.
Algorytmy rekomendacyjne potrafią tworzyć ciągi prowadzące użytkownika coraz głębiej w manosferę. Młody chłopak oglądający na YouTube niewinne filmy o „podrywaniu” może w propozycjach otrzymać filmy redpill o „hipergamii kobiet”, a stąd już krok do czarnopigułkowych kanałów analizujących „czemu przegryw nigdy nie będzie miał dziewczyny”. Platformy długo nie radziły sobie z tą spiralą: głośnym przykładem jest tutaj fenomen Andrew Tate’a. Ten kontrowersyjny influencer głosił radykalnie seksistowskie poglądy (nie wszystkie tożsame z blackpill, ale zbliżone duchem), został zbanowany w mediach społecznościowych, a mimo to jego klipy nadal masowo krążyły w sieci – zwłaszcza na TikToku, gdzie algorytm zaciekle je promował. W szczytowym momencie filmy z Tate’em docierały do milionów młodych chłopców, przemycając idee o wyższości mężczyzn i uprzedmiotowieniu kobiet. Incelsfera nauczyła się wykorzystywać te mechanizmy – wiele kanałów o tematyce „samorozwoju” lub „prawdziwej męskości” subtelnie wspiera narrację czarnej pigułki, choć oficjalnie dystansuje się od etykiety „incel”.
Podsumowując, internet stworzył dla blackpillu warunki wręcz idealne. Po pierwsze, umożliwił łatwe zrzeszanie się niszowej grupy młodych, sfrustrowanych mężczyzn o podobnych poglądach – niezależnie od dzielących ich odległości geograficznych. Po drugie, algorytmy i mechanizmy viralowe wyniosły elementy dyskursu inceli poza niszę: pojęcia i memy blackpill przeniknęły do szerszej kultury internetowej (czasem w formie żartu, czasem poważnie). To zjawisko bywa określane jako „normiefikacja” – idee z marginesu stają się zrozumiałe i przystępne dla przeciętnego internauty. Niestety, oznacza to także pewną desensytyzację: młodzi ludzie oswajają się z mizoginicznym językiem i fatalizmem, nie zawsze zdając sobie sprawę z ich źródła. Platformy internetowe – świadomie czy nie – przyczyniły się więc zarówno do radykalizacji inceli wewnątrz ich getta, jak i do rozsiewania zalążków tej ideologii na zewnątrz. W ostatnich latach wiele serwisów zaostrzyło co prawda regulaminy (banowanie grup inceli, filtrowanie hashtagów itp.), ale całkowite wyplenienie treści blackpill wydaje się niemożliwe ze względu na łatwość tworzenia nowych miejsc w sieci oraz zdolność inceli do adaptacji języka w celu uniknięcia cenzury.
6. Kontekst międzynarodowy
Zjawisko czarnej pigułki ma charakter międzynarodowy, choć przybiera odmienne odcienie w różnych krajach, w zależności od lokalnych uwarunkowań społeczno-kulturowych. Trzon ideologii – przekonanie o seksualnej zdeterminowanej hierarchii i roszczeniowa postawa młodych mężczyzn – pozostaje podobny, jednak sposób ekspresji i skala problemu różnią się.
Stany Zjednoczone i Kanada: To właśnie w Ameryce Północnej idea blackpill została sformułowana i tu odnotowano najbardziej skrajne jej konsekwencje. Seria zamachów w latach 2014–2018 (wspomniane ataki Rodgera, Minassiana i in.) uczyniła z inceli przedmiot zainteresowania służb i mediów. W USA ideologia inceli bywa klasyfikowana jako zagrożenie wewnętrzne – np. raporty Secret Service wskazywały mizoginistyczną skrajność jako potencjalne źródło przemocy masowej. W Kanadzie, po tragicznych wydarzeniach w Toronto, władze zaczęły traktować ataki inceli jako przejaw terroryzmu wewnętrznego motywowanego ideologią skrajnie antykobiecą. W sumie w ostatnich latach „męscy suprematyści” spod znaku blackpill w Ameryce Płn. odebrali życie dziesiątkom ludzi. Nasilenie tych incydentów sprawiło, że kraje anglosaskie przodują w badaniach nad incelami i wdrażaniu programów deradykalizacyjnych ukierunkowanych na młodych mężczyzn w internecie. Jednocześnie społeczność inceli w USA/Kanadzie jest bardzo liczna w sieci – to tam powstały główne fora, tam mieszka wielu aktywnych użytkowników (co wynika m.in. z braku barier językowych w dostępie do anglojęzycznej manosfery).
Europa (Polska, Niemcy i in.): W Europie zjawisko inceli również istnieje, choć początkowo było importem z anglojęzycznego internetu. Zaczęło przykuwać uwagę po 2018 r., gdy media opisały fenomen inceli w kontekście zamachów za oceanem. W Niemczech służby początkowo bagatelizowały problem, skupiając się na tradycyjnych formach ekstremizmu (politycznym, religijnym). Jednak analizy wskazują, że ideologia inceli przenika także europejskie przypadki przemocy – np. w zamachu w Hanau (2020) czy Halle (2019) stwierdzono wyraźne wątki mizoginiczne i incelowskie obok motywacji skrajnie prawicowej. W 2016 r. w Monachium doszło do strzelaniny, której sprawca inspirował się zarówno neonazistami, jak i treściami z forów inceli. Choć Europa nie doświadczyła jak dotąd tak licznych incelowskich ataków jak USA, eksperci ostrzegają, że to realne zagrożenie i apelują o uznanie ekstremizmu mizoginistycznego za osobną kategorię w polityce bezpieczeństwa. Ciekawe dane napływają z raportów UE: okazało się, że niemieccy internauci stanowili najliczniejszą grupę europejską na jednym z głównych forów inceli (oraz generowali jedną z największych liczby postów). Sugeruje to, że w Niemczech – mimo braku medialnych incydentów – podskórnie problem jest obecny i potencjalnie groźny. Pewną barierą jest język: spora część europejskich inceli udziela się na anglojęzycznych platformach, ale istnieją też lokalne społeczności.
W Polsce idea czarnej pigułki również znalazła oddźwięk, choć przybrała lokalne formy. Popularność zyskał termin „przegryw” (dosł. przegrany) na określenie młodego mężczyzny, który czuje się życiowym nieudacznikiem – zazwyczaj biednym, samotnym, z niskim statusem. Termin ten pokrywa się częściowo z pojęciem incela (na polskich forach przyjęło się nawet, że aby być przegrywem należy być też incelem – celibatariuszem, choć odwrotnie to nie jest warunek konieczny). Polska incelosfera skupia się głównie w internecie – prężnie działała grupa na Wykopie (tag #przegryw), istnieją polskojęzyczne kanały YouTube poruszające tematykę kryzysu męskości i niepowodzeń romantycznych, gdzie pobrzmiewają echa blackpill. W 2021 r. ukazała się książka „Przegryw. Mężczyźni w pułapce gniewu i samotności” (A. Herzyk, P. Wieczorkiewicz) analizująca to zjawisko na gruncie polskim. Autorki zwracają uwagę, że polscy incele nie są monolitem – część sympatyzuje z prawicą (np. elektoratem Konfederacji), inni mają poglądy lewicowe, ale łączy ich poczucie resamentu wobec kobiet i społeczeństwa. Co ważne, dominuje u nich ideologia blackpill (czarna pigułka) – wielu odrzuca prostsze recepty czerwonej pigułki w stylu „zostań samcem alfa”, uznając je za nierealistyczne. Jak dotąd w Polsce nie odnotowano aktów przemocy otwarcie motywowanych przez inceli, ale mowa nienawiści wobec kobiet w internecie (np. jawnie pogardliwe określenia typu „rofle” – od „rozdeptane flądry leżące”, czy porównywanie kobiet do prostytutek) bywa przez nich normalizowana. Można więc mówić o pewnym wpływie czarnej pigułki na dyskurs młodego pokolenia – szczególnie w kontekście poczucia zagubienia młodych mężczyzn w zmieniającym się świecie. Lokalne uwarunkowania (m.in. wciąż silne tradycyjne wzorce w Polsce, presja bycia „prawdziwym mężczyzną” vs. trudna sytuacja ekonomiczna młodych) sprawiają, że idea blackpill trafia na podatny grunt jako jedno z wyjaśnień frustracji.
Japonia i Azja Wschodnia: Na koniec warto zauważyć, że w krajach Azji zjawiska de facto podobne do incelizmu przybierają inną postać. W Japonii od lat mówi się o fenomie „mężczyzn roślinożernych” (sōshoku danshi, tzw. herbivore men) – czyli młodych mężczyzn, którzy rezygnują z pogoni za partnerkami i karierą, zadowalając się prostym, samotnym życiem. Nie jest to ruch zorganizowany ani ideologia nienawiści, a raczej trend społeczny będący reakcją na stres i wymagania społeczne. Co interesujące, zachodni komentatorzy zauważają pewne podobieństwa: herbivore men można umiejscowić pomiędzy MGTOW a incelami – unikają związków i skupiają się na sobie jak MGTOW, ale często wynika to z niskiej pewności siebie i poczucia nieatrakcyjności, co zbliża ich do inceli. Różnica polega na tym, że japońscy „roślinożercy” zazwyczaj nie żywią jawnej wrogości do kobiet, raczej wycofują się pasywnie (to kultura raczej introwertyczna i unikająca otwartej konfrontacji). Mimo to Japonia zmaga się z problemem izolacji społecznej młodych (tzw. hikikomori) oraz spadkiem liczby relacji intymnych wśród młodzieży, co bywa tam tematem debaty publicznej. Zdarzały się również incydenty przemocy porównywane do ataków inceli – np. w 2008 r. sprawca masakry w Akihabarze (Tomohiro Katō) zadźgał nożem 7 osób, motywując to narastającą frustracją i poczuciem bycia odrzuconym przez społeczeństwo. Choć nie identyfikował się jako incel, jego manifest przypominał pełen goryczy styl późniejszych „świętych” inceli. Również w Korei Południowej obserwuje się zjawiska pewnej wojny płci w internecie – istnieją tam skrajnie antykobiecie społeczności mężczyzn, które dopuszczały się nawet tzw. „terroru nasieniem” (np. oblewania kobiecych rzeczy spermą) jako formy odwetu. Widać zatem, że fundamentalne napięcia płciowe i problemy młodych mężczyzn nie są unikalne dla Zachodu, jednak ideologia blackpill jako spójna narracja pojawia się głównie tam, gdzie istnieje już zakorzeniona manosfera. W Azji idee te mogą przybierać lokalne nazwy i formy, często łagodniejsze kulturowo, ale sedno – poczucie męskiej krzywdy i fatalizm co do relacji – jest rozpoznawalne.
7. Bibliografia
Anti-Defamation League (2019). „The Extremist Medicine Cabinet: A Guide to Online ‘Pills’.” – Raport ADL opisujący terminologię „pigułek” w ekstremistycznych subkulturach (redpill, blackpill, itp.).
Wikipedia (anglojęzyczna). Hasło „Incel”. – Przeglądowe omówienie subkultury inceli, genezy pojęcia blackpill i związanych z nią zjawisk. Zawiera odnośniki do badań naukowych i źródeł prasowych.
Herzyk, A., Wieczorkiewicz, P. (2023). „Przegryw. Mężczyźni w pułapce gniewu i samotności”. (fragmenty wypowiedzi autorek w wywiadzie dla Newsweek Polska) – Analiza polskiego kontekstu inceli i manosfery, wprowadzająca terminologię „przegryw” i opisująca lokalne uwarunkowania.
McCarthy, P. (2023). „Taking The Black Pill: A Symbolic Convergence Theory Analysis of the Black Pill Incel Community”. Cultural Undergraduate Journal 2023(3). – Artykuł naukowy analizujący retorykę inceli blackpill, podkreślający fatalistyczne fantazje o biologicznym determinizmie i związek ideologii z aktami przemocy.
Solea, A.I., Sugiura, L. (2023). „Mainstreaming the Blackpill: Understanding the Incel Community on TikTok”. European Journal on Criminal Policy and Research, vol. 29. – Badanie obecności treści incelowskich na TikToku; pokazuje mechanizmy normifikacji i kamuflażu ideologii blackpill w mediach społecznościowych.
Moskalenko, S., Gonzalez, J.F.G., Kates, N., Morton, J. (2022). „Incel ideology, radicalization and mental health: a survey study”. Journal of Online Trust and Safety 1(3). – Badanie ankietowe 54 inceli analizujące ich stan psychiczny i skłonność do radykalizacji; ujawnia wysoki poziom depresji, lęku i traum w tej grupie.
Counter Extremism Project (2024). „Germany Should Address Male Supremacist Extremism” (J. Mellea). – Blog/raport CEP o zagrożeniu ze strony ekstremizmu inceli i supremacji męskiej w Niemczech i na świecie; zawiera dane o udziale ideologii incel w atakach w Europie oraz statystyki nt. obecności inceli online w Niemczech.
Japan Forward (2020). „Japanese Herbivore Men Become Unlikely Heroes of Men’s Rights Movement” (J. Israel). – Artykuł opisujący japoński fenomen „mężczyzn roślinożernych” i porównujący go do zachodnich ruchów manosfery (MGTOW, incel); ukazuje różnice kulturowe w przejawach podobnych zjawisk.